สปันบอนด์ : การผลิต การนำไปใช้ และการจัดการ

เมื่อต้นปี 2563 ประเทศไทยประกาศงดแจกถุงพลาสติกฟรี จึงเป็นที่มาของการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของผู้คนในการพกถุงผ้าหรืออุปกรณ์ต่าง ๆ เวลาไปซื้อของ หนึ่งในนั้นคือถุงผ้าสปันบอนด์ รวมถึงวิกฤติการขาดแคลนหน้ากากอนามัย ซึ่งวัสดุที่ใช้ทำแผ่นกรองของหน้ากากอนามัยคือสปันบอนด์ หลาย ๆ คนอาจยังไม่รู้ว่า แท้จริงแล้วสปันบอนด์คืออะไร ผลิตมาจากอะไร วันนี้ขอนำเสนอถึงที่มา การนำไปใช้ รวมถึงการจัดการ สปันบอนด์ มาฝากกันค่ะ

สปันบอนด์ (Spun-bond) หรือบางคนเรียกว่า นันวูเว่น (non-woven) เป็นผ้าที่เกิดจากการขึ้นรูปจากเส้นใยโดยตรง ซึ่งแตกต่างจากผ้าทอหรือผ้าถักโดยทั่วไปที่มีการขึ้นรูปเส้นใยให้เป็นเส้นด้ายก่อนแล้วจึงนำไปขึ้นรูปเป็นผ้า ดังนั้นถ้าเรานำเอาแผ่นสปันบอนด์มาส่องกล้องขยายดูโครงสร้างกันชัดๆ ก็จะเห็นเป็นเส้นใยพาดสานกันไปมาในทุกทิศทาง

สปันบอนด์มีข้อเด่น คือ สามารถออกแบบให้มีลักษณะและสมบัติที่หลากหลายเพื่อให้เหมาะสมสำหรับการใช้งานที่แตกต่างกันไป ซึ่งลักษณะและสมบัติที่หลากหลายนี้เกิดจากการเลือกใช้เส้นใยที่มีอยู่หลากหลายชนิดทั้งเส้นใยธรรมชาติและเส้นใยประดิษฐ์ผสมผสานกับกระบวนการขึ้นรูปสปันบอนด์ที่สามารถทำได้หลายเทคนิค มีกระบวนการผลิตรวดเร็ว ผลิตได้ในปริมาณมากและต้นทุนการผลิตต่ำจึงสามารถใช้สำหรับผลิตภัณฑ์ที่ใช้แล้วทิ้ง (Disposable) ได้

การผลิตผ้าสปันบอนด์ทำโดยการขึ้นรูปเส้นใยจากเม็ดพลาสติกโดยตรง โดยการหลอมเม็ดพลาสติกด้วยเครื่องหลอมอัดรีด (Extruder) แล้วทำการอัดพอลิเมอร์หลอมผ่านหัวฉีดเส้นใยเพื่อให้เป็นเส้นใยยาวต่อเนื่องโรยลงบนสายพานเพื่อขึ้นรูปเป็นแผ่น (รูปที่ 2) ดังนั้นสปันบอนด์จึงทำจากเส้นใยประดิษฐ์เท่านั้นไม่สามารถใช้เส้นใยธรรมชาติในการขึ้นรูปได้ พอลิเมอร์ส่วนใหญ่ที่ใช้ ได้แก่ พอลิโพรพิลีน พอลิเอสเทอร์ ไนลอน และ พอลิยูรีเทน
เทคนิคที่ใช้ในการยึดเส้นใยในแผ่นส่วนใหญ่เป็นเทคนิคการเชื่อมยึดด้วยความร้อน การเชื่อมยึดด้วยเคมี และการปักด้วยเข็มน้ำ ในกรณีที่ทำการยึดเส้นใยด้วยเทคนิคการปักด้วยเข็มน้ำ สปันบอนด์ที่ได้จะเรียกว่า สปันเลซ (Spunlace) ซึ่งมีลักษณะอ่อนนิ่มและโค้งงอคล้ายผ้ามากที่สุด ตัวอย่างการใช้งานได้แก่ ผลิตภัณฑ์ผ้าอ้อม อนามัยภัณฑ์ และการแพทย์ (ชุดผ่าตัดของแพทย์ หน้ากากอนามัย วัสดุเช็ดทำความสะอาด) และบรรจุภัณฑ์ (ซองบรรจุแผ่นซีดี ซองบรรจุเครื่องมือแพทย์) เป็นต้น